رویداد زیر از جلدهای اول،سوم و هفتم فرهنگ دهخدا ،رویه های
2014،4350،4351،1350 برداشت شده و فرهنگ دهخدا نیز آنرا از بنمایه های زیر دریافت
کرده است:
نزهت القلوب ،جلد سوم،رویه 7،معجم البدان ،قاموس الاعلام
ترکی و امتاع الاسماع ،جلد اول،رویه های 240،360،383 مفاتیح العلوم خوارزمی و ابن
اسحق
پیش گفتار حج و یا اعمالی که زیارت کنندگان خانه کعبه باید
در مدت سه روز انجام دهند تا شایستگی به فرنام ))حاجی((و))حاجیه((پیدا کنند،شامل مراحل گوناگونی است که
یکی از مهمترین آنها ))سعی بین صفا و مروه((میباشد.واژه ))سعی((دارای معنی کوشیدن،کوشش کردن و دیدن
می باشد که در انجام تکلیف ))سعی بین صفا و مروه((در هنگام اجرای مناسک حج،معنی ))دویدن((می دهد.
بر پایه ))سعی بین صفا و مروه((هر حاجی و یا حاجیه باید هفت بار بین
دو کوهی که یکی صفا و دیگری مروه نامیده می شود.بدود تا حج او مورد پذیرش الله
قرار بگیرد و اگر مرد است از فرنام حاجی و
هرگاه زن است،از فرنام حاجیه بهره بگیرد.
شرح موضوع:
این بود،شرح پیشگفتار انجام مراسم بین صفا ومروه که به ))سعی بین صفا
و مروه((مشهور است و از مناسک لازم برای انجام مناسک حج به شمار می
رود.و اما نکته اینست که آیا مروه وصفا از کجا آمده و پیشینه مذهبی و تاریخ آن
چیست؟
فرهنگ دهخدا با بهره گیری از سایر بنمایه های مشهور و معتبر
تاریخی که چگونگی آنها در بالا آمد،به این پرسش زیر پاسخ داده است:
مردی به نام )اساف بن عمر(و زنی به نام )نائله دختر ذئب(در زمان جاهلیت ،یعنی پیش از ظهور محمد و اسلام در محل خانه
با یکدیگر عمل زنا انجام دادند و از اینرو،هر دو به سنگ تبدیل شدند،سپس اهالی قریش
برای عبرت دیگران بدن تبدیل به شده اساف بن عمر را بر سر کوه صفا و بدن تبدیل به
سنگ شده ی نائله دخت ذئب را بر سر کوه مروه قرار دادند .
کتاب نزهت القلوب بنا به روایت فرهنگ دهخدا می نویسد نام
این زن و مرد خود صفا و مروه بوده است که چون آندو با یکدیگر در خانه کعبه مرتکب
زنا شدند،به سنگ تبدیل گردیدند و کوههای صفا و مروه به نامهای انها مشهور شده است.
معجم البلدان ،نام مرد را ))اساف بن عمر((و نام زن را ))نائله دختر ذئب ((برشمرده اند .قاموس الاعلام ترکی
،امتاع ااسمساع و مفاتیح العلوم خوارزمی ،نام مرد را اساف پسر عمر و نام زن از
نائله دختر سهل و هر دو از قبیله جرهم ذکر کرده که چون با یکدیگر در خانه کعبه
مرتکب زنا شدند ،به سنگ تبدیل گردیدند و مجسمه سنگی مرد را بر سر کوه صفا و مجسمه
سنگی زن را بر سر کوه مروه گذاشتند تا عبرت دیگران شود.
خرد گیری به این داستان خیالی:
از بازشکافی رویداد بالا و یا به گفته ی دیگر،بررسی تاریخچه
دویدن حاجی ها و حاجیه ها بین دو کوه صفا و مروه ،چند پرسش تاریخی ،اخلاقی و مذهبی
ذهن هر مومن مسلمان را به شرح زیر به خود جذب میکند:
1-در حالیکه سنگ حجر الاسود )سنگ سیاه(که از آسمان به زمین افتاده تا
ابراهیم آنرا در خانه کعبه کار بگذارد و سنگ یاد شده،هنوز در ساختمان خانه کعبه
اکنون وجود دارد،پس این دو مجسمه سنگی ))اساف بن عمر((و ))نائله دختر ذئب((در کجا قرار دارد که هیچکس تاکنون آنرا ندیده است؟
2-آیا فلسفه الهی از اینکه نماد وجود زشت گناهکار یک مرد و
زن خطاکار را که در زمان جاهلیت و بت پرستی مرتکب زنا شده اند ،وارد انجام مناسک
حج مسلمانان که عزیزترین بندگان الله هستند ،کرده چه بوده است؟
3-آیا خدایی که خرد والاتر از کلیه موجودات هستی است،چرا
دستور نداده است ،مجسمه های سنگی این مرد و زن زناکار را به دوزخ منتقل کنند و
دوزخیان بین آنها به دویدن بپردازند که این مجسمه های این دو فرد زشتکار را در
خانه خود نگهداشته است؟
5-آیا بهتر نبود که الله مقرر می فرمود،به جای ایندو موجود
گناهکار ،دو فرشته در دوسر کوههای صفا و مروه قرار می گرفتند و حاجی ها و حاجیه ها
به جای دویدن بین این دو سنگ ،بین بالهای دو فرشته نکوکار به دویدن می پرداختند؟
از واژه نامه دهخدا
جلد ششم-برگ 2011
اساف. [اِ] )اِخ(گویند که صفا و مروه نام زنی بوده است که در زمان جاهلیت در
خانه کعبه زنا کردند حق تعالی ایشانرا سنگ گردانید اهل مکه مرد را بر سر کوه صفا و
زن را بر سر کوه مروه بردند تا بینندگان را عبرت باشد و آن کوهها بدین نام مشهور
شد.بعضی گویند که این نام خود آن کوهها است و نام آن مرد و زن اساف و ناهله بوده
است.)نزهه القلوب ج 3 ص 7(گویند که
اساف نام پسر عمرو است که با نائله دختر هل در خانه کعبه زنا کردند و بسنگ مسخ
شدند و سپس قریش آن دو را چون بتی بپرستیدند.ابن اسحاق گوید که اساف و نائله مسخ
شدند و ایشان اساف بند بناء و نائله دختر ذئب بودند و گفته اند اساف بن عمر نائله
بنت سهیل بود.)از معجم البلدان(نام بتی است که آنرا عمرو بن لحی و نائله دختر ذئب بودند و
گفته اند اساف پسر عمرو و نائله دختر سهل است و از قبیله جر هم بودند که در خانه
کعبه زنا کردند پس به سنگ مسخ شدند و جهت عبرت اساف را بر صفا و نائله را بر مروه
نهادند و بعد از مرور ایام قریش هر دو را پرستش کردند و رجوع بقاموس الاعلام ترکی
و امتاع الاسماع ج 1 ص 240 ،360،383 و مفاتیح العلوم خوارزمی و رجوع به بت شود.
هم اکنون داستان به گونه ی فرتوری
